Zelf en Niet-zelf ++ Self and Non-self.

 

Zelf en Niet-zelf.
Self and Non-self. 


Meditatie en uitwisseling in "de Schatkamer"
Maandag 22 December, 2025   (English below)

 
Dierbare Sangha,

“Zijn is inter-zijn. We kunnen niet alleen of volledig op onszelf zijn.” — Thich Nhat Hanh

We dragen de hele dag een ‘ik’ met ons mee. Of beter: een reeks ik-gevoelens die komen en gaan, soms subtiel, soms luid. Op het ene moment zijn we competent en ruim, op het volgende moment vernauwt alles zich rondom één gedachte: “Wat vinden ze van mij?” of “Dit mag niet gebeuren.” Alsof er iets op het spel staat dat voortdurend beschermd moet worden.

Het zelf kan ons voorschrijven wat we wel en niet mogen of kunnen doen. Ervaringen uit het verleden vormen een solide verwachting over wat mogelijk is: als we tot nog toe geen bevredigende romantische relatie hebben kunnen vasthouden, gaan we geloven dat we geen goede partner zijn en nooit zullen zijn. En aan de andere kant: als we worden geprezen om onze prestaties gaan we geloven dat we respect verdienen overal waar we gaan.

De Boeddha nodigt ons uit om het wel of niet bestaan van een 'Zelf' niet te laten ontsporen in filosofie, maar terug te keren naar directe ervaring (Zie SN 44:10). De vraag is niet: "Bestaat er een 'Zelf'?", maar de vraag is: "Op welke momenten is er meer lijden aanwezig? En op welke momenten minder?" Het gaat niet meer om het uitroeien van het 'Zelf', maar om het begrijpen ervan.

“As the self-sense gets less through less clinging, the sense of separateness from other also begins to quiet, to become lighter in the consciousness. And with that comes love.” — Rob Burbea

Wanneer we leren herkennen hoe identiteit zich opbouwt uit indrukken, herinneringen, verwachtingen en vergelijking, ontstaat er een andere mogelijkheid: het ‘ik’ functioneert nog steeds in de wereld — we kunnen spreken, zorgen, beloven, verantwoordelijkheid dragen — maar we hoeven het niet meer zó letterlijk te geloven. Zelfbeelden worden dan meer een kaart dan een kooi: iets dat kan helpen oriënteren, zonder dat het bepaalt wat wel en niet mogelijk is voor ons.

Komende dharma-avond wil ik met jullie onderzoeken hoe het zelfbeeld op natuurlijke wijze verandert en vloeit. En hoe bewustzijn dáárvan ons richting vrijheid kan leiden. Vrijheid betekent dan: kunnen spelen, oefenen en kiezen welk perspectief op dit moment heilzaam is. Is het op dit moment, in deze situatie, heilzaam om uit te gaan van een 'ik in de wereld', of op te lossen in het mysterie van het bestaan?

Heb een weekend vol wonderen
Dylan

Link: Sabbasava Sutta (MN2) - https://www.dhammatalks.org/suttas/MN/MN2.html Link: Ānanda Sutta (SN 44:10) - https://www.dhammatalks.org/suttas/SN/SN44_10.html "Then the wanderer Vacchagotta went to the Blessed One and, on arrival, exchanged courteous greetings with him. After an exchange of friendly greetings & courtesies, he sat to one side. As he was sitting there he asked the Blessed One: “Now then, Master Gotama, is there a self?” When this was said, the Blessed One was silent. “Then is there no self?” A second time, the Blessed One was silent. Then Vacchagotta the wanderer got up from his seat and left. Then, not long after Vacchagotta the wanderer had left, Ven. Ānanda said to the Blessed One, “Why, lord, did the Blessed One not answer when asked a question by Vacchagotta the wanderer?” “Ānanda, if I—being asked by Vacchagotta the wanderer if there is a self—were to answer that there is a self, that would be conforming with those contemplatives & brahmans who are exponents of eternalism [the view that there is an eternal, unchanging soul]. If I—being asked by Vacchagotta the wanderer if there is no self—were to answer that there is no self, that would be conforming with those contemplatives & brahmans who are exponents of annihilationism [the view that death is the annihilation of consciousness]. If I—being asked by Vacchagotta the wanderer if there is a self—were to answer that there is a self, would that be in keeping with the arising of knowledge that all phenomena are not-self?” “No, lord.” “And if I—being asked by Vacchagotta the wanderer if there is no self—were to answer that there is no self, the bewildered Vacchagotta would become even more bewildered: ‘Does the self I used to have now not exist?’” - Ānanda Sutta (SN 44:10)

Self and Non-self.

Meditation and sharing in "de Schatkamer" this Monday evening.
 

Dear Sangha,

We carry an “I” with us all day long. Or rather, a series of “I”-senses that come and go, sometimes subtly, sometimes loudly. One moment we are competent and expansive, the next everything narrows around a single thought: “What do they think of me?” or “This shouldn’t happen.” As if something is at stake that must be protected at all costs.

The 'self' can dictate what we may or may not do. Past experiences form a solid expectation of what is possible: if we haven’t been able to maintain a satisfying romantic relationship thus far, we come to believe that we are never will be a good partner. And conversely, if we are praised for our achievements, we come to believe that we deserve respect everywhere we go.

The Buddha invites us not to derail the question of the (non-)existence of a “Self” into philosophy, but to return to direct experience (See SN 44:10 and MN2). The question isn't, "Does a 'Self' exist?" but rather, "When is there more suffering? And when is there less?" It's not about eradicating the 'Self,' but about understanding it.

"Then, Bāhiya, you should train yourself thus: In reference to the seen, there will be only the seen. In reference to the heard, only the heard. In reference to the sensed, only the sensed. In reference to the cognized, only the cognized. That is how you should train yourself." - Bāhiya Sutta (Ud 1:10)

When we learn to recognize how identity is built from impressions, memories, expectations, and comparison, another possibility arises: the 'I' still functions in the world—we can speak, care, promise, take responsibility—but we no longer have to take it so literally. Self-images then become more like a map than a cage: something that can help us orient ourselves, without determining what is and isn't possible for us.

This dharma evening, I'd like to explore with you how self-image naturally ebbs and flows. And how awareness of this fact can lead us toward freedom. Freedom, then, means being able to play, practice and choose which perspective is beneficial at this moment. Is it beneficial, at this moment, in this situation, to assume an "I in the world," or to dissolve into the mystery of existence?

Have a weekend full of wonder,
Dylan